Beyin Çürümesi: Çağımızın Gizli Tehlikesi ve Nasıl Kurtuluruz?

Günümüzde ortalama bir insan günde 74 GB veri tüketiyor. Bu veri, okuduğumuz kitaplardan izlediğimiz filmlere, sosyal medyada geçirdiğimiz vakte kadar her şeyi kapsıyor.

Peki, Orta Çağ’da yaşayan bir insan bu kadar veriyi ne kadar zamanda tüketirdi dersiniz?
Cevap: Tam 60 yılda! Bu durum bizi Orta Çağ insanına göre daha zeki mi yapıyor? Maalesef hayır, aksine bizi daha da aptallaştırıyor olabilir. İşte tam da bu noktada, son zamanlarda adını sıkça duyduğumuz bir kavram devreye giriyor:

Beyin Çürümesi Nedir?

Beyin çürümesi, düşük kaliteli ve hızlı içerik tüketimi sonucu oluşan psikolojik etkilere verilen bir isim.

Oxford tarafından yılın kelimesi seçilen bu terim, aslında hepimizi tehdit ediyor. “Bende yoktur zaten, ben bağımlı da değilim” diye düşünüyorsanız, yanılıyorsunuz. Hepimizde az ya da çok bu durum mevcut.

Peki, bu beyin çürümesi neden bu kadar tehlikeli ve ondan nasıl kurtulabiliriz? İşte bu soruların cevaplarına odaklanacağız.

Beyin Çürümesinin Tehlikeleri: Neden Bu Kadar Yaygın?

Beyin çürümesinin temelinde üç önemli faktör yatıyor:

1. Hız ve Odaklanma Sorunu:

İçerik tüketim hızımız arttıkça, diğer içeriklerden beklentimiz de değişiyor. Sürekli Reels veya TikTok izlediğimizde, uzun YouTube videolarına odaklanmakta zorlanıyoruz. Hatta 3 saatlik filmler, çoğu kişi için (ben dahil) korkutucu geliyor. Bu durum bizde inanılmaz bir acelecilik yaratıyor ve her şeyin anında olmasını istiyoruz. Sabır ve derinlemesine düşünme yeteneğimiz köreliyor.

2. Çabasızlık ve Anlık Tatmin:

Canımız sıkıldığı anda telefonlarımıza sarılıp, kendimize bedava dopamin salgılatıyoruz. Üşeniyoruz ve hemen elimiz telefona gidiyor. İki dakika içinde sahte bir mutluluk yaratıyor ve mutlu olduğumuzu sanıyoruz. Gerçek mutluluk ise emek ve çaba gerektiriyor. Beynimiz, kolay yoldan elde ettiği bu anlık tatmine bağımlı hale geliyor.

3. Kalitesizlik ve Anlamsızlık:

Hızlı ve çabasız tüketim araçları, bize kalitesiz deneyimler sunuyor. Bu sadece sosyal medya için geçerli değil. Oyunlar, müzikler ve diğer medya ürünleri de bu kategoriye dahil edilebilir.

Artık kaliteli içerik üretmek, tüketiciyi düşündürmek ve üzerine vakit harcamak yerine, trendlere odaklanılıyor. İlk dinleyişte aklımıza yapışan, kolayca söylenebilen, akılda kalıcı ve basit beatleri olan anlamsız şarkılar üretiliyor.

Aynı şekilde, kaliteli oyunlar oynamak yerine, hemen yarım saatte bir el atıp çıkabileceğimiz, üzerine çok düşünmemiz gerekmeyen oyunlara yöneliyoruz. Hatta yeni oyunlarda işin dozu daha da arttı.

Çok daha kolay öğrenilebilir, hiçbir strateji gerektirmeyen, daha basit ürünler ortaya koyuluyor ki tüketici hemen kavrayabilsin ve hızlıca bağımlı olabilsin. Bu oyunlara kumara benzeyen sistemler de dahil edilerek bağımlılık etkisi artırılıyor.

Beyin Çürümesi: Fast Food Benzetmesi

Beyin çürümesi yaratan aktiviteleri, fast foodlara benzetebiliriz. Sağlıksız tüketim alışkanlığı yaratan, anlık doygunluk araçları oluyor bunlar. O anlık verdiği kısa süreli mutluluk hariç, kalıcı hiçbir etkisi yok. Tüketimi çok kolay olduğu için hepimiz zaman zaman bu tuzağa düşüyoruz. Sonuçta önümüzde sürekli hazır duran bir hamburger olduğunu düşünün. Yesek de yenisi ortaya çıkıyor. Bir anda kalkıp da 2 saat uğraşıp sağlıklı bir tarif yapmaya üşenir insan ve o hamburgeri yer. Muhtemelen sorun burada, bunu sürekli yapmakta, kendini bu tembelliğe alıştırmakta. Bunun içine daha da saplanıp kurtulamaz hale geliyoruz, çünkü artık beyin ona alışıyor ve normali o oluyor.

Teknolojinin Rolü: Boomer Lafları mı?

Hız ve çabasızlık döngüsünde, teknolojik gelişmelerin de önemli bir rolü var. Teknolojiyi gereğinden fazla kullanıyoruz ve buna fazla adapte olmuş durumdayız. Bu sözlerimin biraz “boomer lafları” gibi geldiğinin farkındayım. Ancak ben teknolojiyi kendim de çok sık kullanan, hatta teknolojik gelişmeleri yakından takip eden bir insan olarak bunu fark ediyorum. Her çıkan Yapay Zeka aracını denemeye çalışıyorum. Ancak Yapay Zeka araçlarının da insanı daha da beyin çürütmeye doğru yönlendirdiğini görüyorum. Buradaki sorun, bu farkındalık. Bu araçları kullanmamak değil, ne olduğunu bilerek veya üzerindeki etkilerini gözlemleyerek kullanmak önemli.

Sosyal Medya ve Boş İçeriklerin Yarattığı Anlamsızlık

Brain Rot dediğimizde, akla ilk gelen kısım genellikle sosyal medya üzerinden ve boş içerikler üzerinden ilerliyor. Bu içerikler, işi daha da saçma bir boyuta taşıyor. Çünkü ne bir şey öğreniyoruz, ne de kaliteli vakit geçiriyoruz. Ortada hiçbir şey kalmıyor. Geriye döndüğümüzde, “Geçen gün Instagram’da ne güzel kaydırmışım, çok iyi postlar çıktı karşıma” demeyiz. Bu gibi aktiviteler, deneyim oluşturmuyor. Demek istediğim şey şu: Bu kadar vakit geçiriyoruz ve geriye dönüp baktığımızda aklımızda kalan, bizde yer etmiş hiçbir şey yok. Tamamen boşa gitmiş, çöpe atılmış bir vakit.

Beyin Çürümesinden Kurtuluş: Çare Var mı?

Neyse ki, beyin çürümesini tersine çevirmek mümkün. Çünkü beyin kendini onarabilen, bu bağlantıları tekrar kurabilen bir organ. Bunun için de bazı şeyleri çaba sarf ederek edinmeye alışmak gerekiyor. Kullanılmayan organlar körelir, beyin de aynı şekilde. Kalitesiz içerik tüketimi ve düşünmeme sonucunda ortaya çıkan bir yan etki olan beyin çürümesinden kurtulmak için aşağıdaki adımları izleyebiliriz:

Bilinçli Tüketim: Sosyal medyada geçirdiğimiz süreyi sınırlayalım. Takip ettiğimiz hesapları gözden geçirelim ve bize değer katan, düşündüren içerikleri takip edelim.

Kaliteli İçeriklere Yönelim: Kitap okuyalım, belgesel izleyelim, podcast dinleyelim, sanatsal etkinliklere katılalım. Beynimizi besleyen, yeni bilgiler öğrenmemizi sağlayan ve bizi geliştiren içeriklere yönelelim.

Hobi Edinelim: Yeni bir beceri öğrenelim, enstrüman çalalım, spor yapalım, el sanatlarıyla uğraşalım. Hobi edinmek, beynimizi aktif tutar ve düşünme yeteneğimizi geliştirir.

Sosyal Etkileşim: Gerçek insanlarla vakit geçirelim. Sohbet edelim, fikir alışverişinde bulunalım, birlikte aktiviteler yapalım. Sosyal etkileşim, beynimizi uyarır ve duygusal bağlar kurmamızı sağlar.

Ekran Süresini Azaltalım: Özellikle yatmadan önce ekran kullanımını sınırlayalım. Ekranların yaydığı mavi ışık, uyku kalitemizi düşürür ve beyin fonksiyonlarımızı olumsuz etkiler.

Doğada Vakit Geçirelim: Doğada yürüyüş yapalım, piknik yapalım, bahçe işleriyle uğraşalım. Doğayla temas, stresi azaltır ve zihnimizi dinlendirir.

Meditasyon ve Farkındalık: Meditasyon yaparak zihnimizi sakinleştirelim ve farkındalığımızı artıralım. Farkındalık, anı yaşamamızı sağlar ve düşüncelerimizin kontrolünü ele almamıza yardımcı olur.

Farkındalık ve Kontrol

Beyin çürümesi, çağımızın yaygın bir sorunu olsa da, bu durumun farkında olarak ve gerekli adımları atarak bu sorunun üstesinden gelebiliriz. Unutmayın, beynimiz kendini onarabilen bir organ. Yeter ki ona hak ettiği değeri verelim, onu besleyelim ve onu geliştirecek aktivitelerle meşgul edelim. Hayatımızı anlamlı kılmak ve yaşadığımız anları değerlendirmek için kontrolü elimize alalım ve bilinçli bir şekilde yaşayalım.